Σάββατο 24 Οκτωβρίου 2009

"UTOPIA"

Το 1516 ο Τόμας Μουρ, άγγλος δικηγόρος, φιλόλογος, συγγραφέας και πολιτικός στο μυθιστόρημά του, στο οποίο περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια τη ζωή σε ένα φανταστικό νησί, δίνει τον τίτλο "Utopia". Στην Utopia οι ριζοσπαστικές καινοτομίες στους θεσμούς και στα ήθη δημιουργούν ένα τέλειο Κράτος. Η απουσία ιδιωτικής περιουσίας, η κρατική ρύθμιση της οικονομίας, η θρησκευτική ανοχή, η πολιτική ελευθερία, η απόδoση αξιωμάτων μέσω ψηφοφορίας, ο επαναπροσδιορισμός του ρόλου της οικογένειας, η οποία αντικαθίσταται από τους κοινωνικούς θεσμούς και άλλες τέτοιες καινοτομίες χαρακτηρίζουν τη δομή της κοινωνίας σ' αυτό το επινοημένο νησί.

Σε ό,τι αναφέρεται παραπάνω αναγνωρίζει κανείς το λειτουργικό πλαίσιο της πλατωνικής ιδανικής πολιτείας, από την οποία επηρεάστηκε ο Μουρ, όπως είχε δηλώσει και ο ίδιος.

Το αφηγηματικό μοντέλο του Μουρ, δηλαδή το φανταστικό ταξίδι σε έναν ανύπαρκτο κόσμο, ο οποίος περιγράφεται εκτεταμένα σε κάθε του λεπτομέρεια, γίνεται η αφετηρία ενός νέου φιλοσοφικού-λογοτεχνικού ρεύματος, που ονομάζεται ουτοπικό, φανταστικό-επιστημονικό και επαναλαμβάνεται σε δεκάδες (ή και εκατοντάδες) παραλλαγές, όπως το Νέα Ατλαντίδα του Σερ Φράνσις Μπέικον κ.ά.


"...Επειδή όλα αυτά τα έργα χαρακτηρίζονται από την αδυνατότητα υλοποίησης τους, ο όρος "ουτοπία" έχει καταλήξει να υποδηλώνει στο καθημερινό λεξιλόγιο οποιαδήποτε ευγενή και ελκυστική ιδέα, η οποία όμως δεν είναι στην πραγματικότητα εφικτή.

Αναφορικά με τη χρησιμότητα μιας ουτοπιστικής σκέψης, η σύγχρονη κουλτούρα έχει εκφράσει διαφορετικές και μερικές φορές αντίθετες στάσεις. Υπέρ της γονιμότητας ενός ελεύθερου φανταστικού σχεδιασμού τάχθηκε ο Ρουσσώ και ο ίδιος συγγραφέας μιας παιδαγωγικής ουτοπίας (Αιμίλιος), ο οποίος παρατήρησε ότι οι "ρεαλιστές εχθροί της ουτοπίας, με τη δικαιολογία ότι θέλουν να πετύχουν μόνον αυτό που είναι εφικτό, καταλήγουν να υποστηρίζουν μόνον αυτό που κάνουν". Ωστόσο ο Καντ ήταν εκείνος που επεξεργάστηκε μια πραγματική θεωρητική δικαιολόγηση: η ουτοπία, παρ' όλο που δεν διαθέτει την υποστήριξη της εμπειρίας και του εφικτού, έχει ωστόσο, καθήκον να παράσχει μια κατεύθυνση προς τη λογική, προβλέποντας μέσω μιας φανταστικής οδού τα πιθανά σενάρια του μέλλοντος. ..."

όπως γράφει ο Ubaldo Nikola, στο βιβλίο του "Άτλας της Φιλοσοφίας", σελίδα 276, κι αν παραβλέψουμε την όχι ιδιαίτερα επιτυχή μετάφραση και εστιάσουμε στην αναφορά που γίνεται στον "Αιμίλιο" του Ρουσσώ, γνωρίζοντας πως το έργο αυτό αποτέλεσε, επί μακρού, και -μερικώς- συνεχίζει να αποτελεί πρότυπο εκπαιδευτικό μοντέλο, καταλαβαίνουμε πως το ιδανικό της εκπαιδευτικής πράξης, όμοια με την ιδανική πολιτεία, παρόλο που δεν υποστηρίζονται από την εμπειρία και το εφικτό, όπως είπε ο Καντ, ουτοπικά θα μας οδηγήσουν μέσω μιας φανταστικής οδού στα σενάρια του μέλλοντος!
Από τη Γη στη Σελήνη! Από τις θεωρητικές μηχανές Turing στους Η.Υ.. Από την ανταγωνιστική και αντιπαραθετική σχέση καθηγητών - μαθητών στην αρμονική συνεργασία και τη δημιουργική σύμπραξη!
Και επειδή το ταξίδι στη Σελήνη δεν είναι πλέον ουτοπικό, η πρακτική λειτουργία των μοντέλων του Turing επίσης, (αλλιώς τι χειρίζομαι εγώ αυτή τη στιγμή! :) ), θέλω να πιστεύω πως και οι συνθήκες στα σχολεία σύντομα θα γίνουν τέτοιες που η ευρύτερη κοινωνία θα οφελειθεί τόσο μακροπρόθεσμα όσο και βραχυπρόθεσμα.
[Αρκεί να καταλάβουν και οι αρμόδιοι, πως με μικροπολιτικές δηλωτικές του στυλ "πάνω από όλα ο μαθητής", κατά το "ο πελάτης έχει πάντα δίκαιο", διογκώνουν τα υπάρχοντα προβλήματα.]

Και για να κλείσω την καθόλα ουτοπική ανάρτησή μου, να συμπληρώσω πως ο Μουρ, συνέθεσε τη λέξη "Utopia", από τις αντίστοιχες ελληνικές "Ευτοπία"(Eutopia), δηλαδή 'Ευ+Τόπος' που πάει να πει "καλός τόπος" και "Ουτοπία"(Outopia), δηλαδή 'Ου+Τόπος', που πάει να πει πως δεν υπάρχει τόπος.
Η εννοιολογική συνισταμένη των δύο λέξεων, προφανώς, δηλώνει πως δεν υπάρχει αυτός ο καλός τόπος, αλλά, προσωπικά, συμμεριζόμενη τις απόψεις των Ρουσσώ και Καντ, πιστεύω πως ο τόπος αυτός, ο καλός, υπάρχει!
Υπάρχει και οφείλουμε να τον αναζητούμε διαρκώς, ξεπερνώντας τα Α-τοπήματα, που δημιουργούν οι πραγματικές συνθήκες.

[...θέλω να ευχαριστήσω όσους, έστω και εν αγνοία τους, έστω και ουτοπικά,
με βοηθούν και με υποστηρίζουν ... :) ]

9 σχόλια:

  1. Καλημέρα!
    Υπέροχη ανάρτηση. Και να μην υπάρχει αυτός ο καλός ο τόπος μπορούμε τουλάχιστον να πιστεύουμε ότι με καλή θέληση και προσπάθεια, και όπως πολύ ωραία είπες "ξεπερνώντας τα Α-τοπήματα", μπορούμε να τον φτιάξουμε. Εξάλλου, μιλάμε για έναν τόπο ΚΑΛΟ, όχι ΤΕΛΕΙΟ. Το καλό είναι εφικτό κι ας μοιάζει ουτοπικό κάποιες φορές, για το τέλειο μπορώ να συμφωνήσω με τους ρεαλιστές ότι είναι ανέφικτο.
    Όσο για τα σχολεία, είμαι σίγουρη πως μπορούν να γίνουν καλά(3 χρόνια φοίτησα σε ένα πολύ καλό σχολείο, δημόσιο και επαρχιακό, και η εμπειρία μου αυτή δεν ήταν ουτοπική, αλλά πραγματική). Οι ιδέες μου για το πως θα ήταν,το λιγότερο, άλλη μία ανάρτηση κι αυτό εδώ είναι απλώς ένα σχόλιο.
    Συνέχισε να μας εμπνέεις, να δίνεις/δείχνεις καινούργια μονοπάτια στη σκέψη μας!
    valiousa

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. "Είμαστε ρεαλιστές, διεκδικούμε το ανέφικτο", που έλεγε κι ένα παλιό σύνθημα δηλαδή.
    Κοίτα που έλεγα να γράψω κάτι γι' αυτό εδώ
    http://tinyurl.com/ykdqx9j
    και με πρόλαβες! (και μάλιστα ωραία)
    Τους αγωνιστικούς μου χαιρετισμούς,

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Καλή σου μέρα Βαλιούσα.
    Σε ευχαριστώ για τα τόσο καλά σου λόγια.

    Βαλιούσα, εσύ που είσαι τόσο ευφάνταστη και με μια τόσο συγκροτημένη σκέψη, μεταξύ θετικής και θεωρητικής κατεύθυνσης, τι θα έλεγες να καταγράψεις τις ιδέες που έχεις για το πως τα σχολεία θα γίνουν καλύτερα?
    Αν αρχίσουμε σιγά σιγά να καταθέτουμε τις εφικτές ή και τις ανέφικτες ιδέες μας, έχοντας δεδομένη την αγάπη που τρέφουμε γι' αυτό που λέμε "σχολείο", μπορεί να ... χτίσουμε τη δική μας Utopia! :)

    φιλιά

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. καλημέρα καλό μου ρακάδικο!

    Ελπίζω να (συν)διεκδικούμε το ανέφικτο, όντας ρεαλιστές και να πιστεύεις, όσο κι εγώ,
    πως το "παλιό σύνθημα",που λες, είναι διαχρονικό!

    Το είχα διαβάσει το άρθρο για τη "μαύρη τρύπα τσέπης" και διαβάζοντάς το θυμήθηκα τον Βερν, μετά ... εσένα, μετά τον Thomas More... και πάει λέγοντας.

    Περιμένω την αντίστοιχη ανάρτησή σου.

    Καλή βδομάδα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Καλησπέρα,
    Ένα ακόμα πολύ ωραίο άρθρο. Βέβαια μιας και μιλάμε για το θέμα της παιδείας, και αναλύουμε αν θα είναι ουτοπικό να φτιάξουμε το τέλειο σχολείο, θα ήθελα να προσθέσω και εγώ την γνώμη μου σε αυτό.
    Δεν ξέρω για εσάς αλλά εμένα στα μάτια μου το σχολείο, στην Ελλάδα πάντα, στο οποίο "η σχέση καθηγητών - μαθητών θα βρίσκεται στην αρμονική συνεργασία και τη δημιουργική σύμπραξη" φαντάζει πραγματικά μια Ουτοπιά(με τη σημασία της 2 ελληνικής λέξης-δεν υπάρχει τόπος). Αλλάζοντας το σχολείο ή αλλάζοντας τους δασκάλους δεν κάνουμε τίποτα. Η αλλαγή πρέπει να επέλθει μέσα στην ίδια την κοινωνία. Ότι και να αλλάξει, η οποιαδήποτε(μάλλον ουτοπική), κυβέρνηση δεν θα μπορεί να κτυπήσει στην ρίζα του προβλήματος. Τι να αλλάξεις αν δεν μπορείς να πείσεις το παιδί για την αναγκαιότητα της παιδείας? Τι να αλλάξεις αν δεν μπορείς να πείσεις τον γονιό του παιδιού για να τον στείλει στο σχολείο και όχι στην δουλεία? Τι να αλλάξεις όταν μερικά από τα μεγάλα μυαλά που βγάζει η χώρα επιλέγουν την άμεση επαγγελματική αποκατάσταση από το να ακολουθήσουν την επιστήμη που έχουν κλίση(έρευνα κ.τ.λ)?
    Και για να μην κλείσω τόσο απογοητευτικά, θα πω πως η κατάσταση αυτή θα μπορούσε να αντιστραφεί αν όλοι μας σκεφτόμαστε αυτό ,το τόσο σημαντικό θέμα, της παιδείας σε μια νέα βάση με αρωγό σε αυτήν την προσπάθεια το ελληνικό κράτος και τους αρμόδιους φορείς τους!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Γεια σου Θανάση.

    Συμφωνώ μαζί σου, αλλά αυτό δε με εμποδίζει να θέλω να αλλάξω τους δασκάλους. Δηλαδή, αν όχι όλους, τουλάχιστον έναν, εμένα.
    Νομίζω πως πέρα από τη συλλογική προσπάθεια και την απαραίτητη υποστήριξη από τους αρμόδιους φορείς, το αποτέλεσμα, έστω και αμυδρά, μπορεί να βελτιώνεται με την ατομική προσπάθεια του καθενός.
    Οι πολλές ατομικές προσπάθειες, σταδιακά γίνονται συλλογική.
    Έχω αρκετά παραδείγματα συναδέλφων που ex nihilo καταφέρνουν να κάνουν ιδιαίτερα ποιοτική τη δουλειά τους.

    [Εντάξει, αν δεν πίστευα αυτά που σου γράφω τώρα, θα ήμουν ... ασυνεπής ως προς αυτά που γράφω στην ανάρτηση :)]

    Σε ποιο σχολείο πήγαινες;
    Νομίζω πως το κλίμα στο σχολείο σου είναι πιο κοντά σ' αυτό που βιώνω κι εγώ, σε αντίθεση με ό,τι περιγράφει η Βαλιούσα...
    Ευτυχώς όμως που υπάρχουν και οι εξαιρέσεις.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Γεια σου και εσένα.

    Σε καμία περίπτωση δεν είπα ότι είναι κακό να προσπαθούμε να αλλάξουμε, προς το καλύτερο, υποτομείς της παιδείας ίσα ίσα μάλιστα. Αν ο καθένας σκεφτόταν ότι έπρεπε να αλλάξει τον εαυτό του, να αναθεωρήσει τον τρόπο που σκέφτεται, να εκσυγχρονίσει της μεθόδους διδασκαλίας τους(καθηγητής) και πολλά ακόμα, τότε ίσως άλλαζε γενικά η αντίληψη περί παιδείας(όπως αναφέρω στο προηγούμενο post).

    Σε σχολείο της Αθήνας πήγαινα και όχι σε ένα 3 διαφορετικά άλλαξα(θα μου πείτε όπως όλοι, αλλά εννοώ 3 διαφορετικά σχολικά συγκροτήματα) αλλά η κατάσταση πάνω κάτω ήταν η ίδια. Και έτσι πιστεύω είναι και στα περισσότερα δημόσια σχολεία.
    Βέβαια η παραπάνω πρόταση είναι ένα ολόκληρο θέμα ως προς την διαφορά δημοσίων και ιδιωτικών σχολείων στο οποίο για να εκφράσω την άποψή μου θα χρειαστώ αρκετό χώρο και θα γίνω κουραστικός(αν δεν έχω γίνει ήδη :)).

    χαιρετώ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. kalhmera!

    εχει κανεις το ουτοπια σε pdf;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. χαίρετε!

    δεν την έχω, κι αν βρεθεί με θα με ενδιέφερε κι εμένα :)

    καλή βδομάδα

    ΑπάντησηΔιαγραφή